فهرست مطالب
قدرت پنهان رسانه‌ها و ماتریکس ترس
امروزه بشر، به‌گونه‌ای شگفت‌انگیز، در ساختاری گرفتار شده است که می‌توان آن را «ماتریکس ترس و ناامیدی» نامید. در این میان، یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دنیای معاصر، یعنی شبکه‌های اجتماعی، اگرچه ابزاری قدرتمند برای اتصال انسان‌ها در اقصی‌نقاط جهان است، اما همچون شمشیری دولبه عمل می‌کند. به‌واسطه‌ی آن می‌توان از ژاپن تا سیبری، از آمریکا تا شرق آسیا، محتوا تولید و دریافت کرد؛ اما از سوی دیگر، همین ابزار تبدیل به بستری برای اعمال سناریوهای گسترده بر جوامع بشری شده است. این سناریوها، در بسیاری از مواقع، با تزریق ترس و القای ناامیدی همراه هستند.
ترس‌هایی که به شکلی هدفمند طراحی و القا می‌شوند، همه‌ی گروه‌های سنی و اجتماعی را دربر می‌گیرند: از ترس‌های کودکانه نسبت به طبیعت، حیوانات و حتی فانتزی‌های رسانه‌ای، تا ترس جوانان از آینده اقتصادی و ازدواج، نگرانی میانسالان از دوران بازنشستگی، و وحشت سالمندان از تنهایی و فراموش‌شدن.
بانوان با ترس از بی‌عدالتی اجتماعی یا خیانت همسر روبه‌رو هستند، ورزشکاران از آسیب‌ها و ناکامی‌ها می‌ترسند، پژوهشگران و دانشمندان با تهدید به حذف یا بی‌اثر شدن مواجه‌اند. همچنین ترس‌های فراگیر جهانی، از جمله خطر برخورد سیارک، جنگ جهانی، بحران‌های زیست‌محیطی یا تهدیدات اقتصادی، دائماً در رسانه‌ها وایرال می‌شوند و اضطراب جمعی را افزایش می‌دهند.
البته بحران‌های زیست‌محیطی، نابرابری‌های اجتماعی یا نگرانی‌های اقتصادی کاملاً بی‌اساس نیستند و واقعاً وجود دارند. اما مسئله، در نحوه‌ی نمایش آن‌ها در رسانه‌ها و فضای مجازی است؛ جایی که گاهی این ترس‌ها بیش از حد ترسناک، ناامیدکننده یا یک‌جانبه نمایش داده می‌شوند و می‌توانند منجر به فلج ذهنی یا ناامیدی مزمن شوند. آنچه نیاز داریم، آگاهی همراه با تعادل است.
فروپاشی امید یا تولد آن از دل تاریکی؟
افزایش ترس و ناامیدی، ذهن بشر را از «حال» غافل می‌کند. انسان به‌جای درک زیبایی لحظه و زندگی در اکنون، در چرخه‌ای بی‌پایان از نگرانی‌های گذشته و آینده گرفتار می‌شود. در چنین شرایطی، رجوع به آموزه‌های حکمت ایرانی-اسلامی و عرفای بزرگ، می‌تواند نجات‌بخش باشد.
مولانا جلال‌الدین بلخی، به‌روشنی تأکید می‌کند که ناامیدی امری مذموم است و خداوند فضل و رحمتی بی‌کران دارد. او می‌گوید:
"انبیا گفتند نومیدی بدست
فضل و رحمتهای باری بی‌حدست
از چنین محسن نشاید ناامید
دست در فتراک این رحمت زنید"
این آموزه‌ها به‌ما می‌آموزند که در هیچ شرایطی نباید امید را از دست داد. اگر پیامبران الهی در مواجهه با سختی‌ها ناامید می‌شدند، امروز ادیان بزرگ الهی این‌چنین گسترده در جهان وجود نداشتند.
مولوی با بیانی شاعرانه یادآور می‌شود که:
"ای بسا کارا که اول صعب گشت
بعد از آن بگشاده شد سختی گذشت
بعد نومیدی بسی اومیدهاست
از پس ظلمت بسی خورشیدهاست"
حتی در تاریک‌ترین لحظات، نوری از امید و آرامش در انتظار ماست. ژاپن را در نظر بگیرید — کشوری که زمانی با بمباران اتمی ویران شد و می‌توانست در ناامیدی فرو برود. اما مردم آن مسیر دیگری را انتخاب کردند: ایستادگی.
با اتحاد، تلاش و امید، کشوری ویران را به یکی از پیشتازان جهان در فناوری و نوآوری تبدیل کردند.
امروز ژاپن نه تنها به خاطر دستاوردهای پیشرفته‌ی تکنولوژیک شناخته می‌شود، بلکه به‌خاطر ارزش‌های اخلاقی قوی و هماهنگی اجتماعی‌اش نیز ستایش می‌شود. اگر مردمش در آن زمان تسلیم ناامیدی می‌شدند، چنین دگرگونی‌ای ممکن نبود. داستان آن‌ها نشان می‌دهد که با ایمان و پایداری، حتی عمیق‌ترین زخم‌ها می‌توانند به شکوه و عظمت منتهی شوند.
زندگی در اکنون؛ توصیه‌ای از خیام و پیام همدلی انسانی
حکیم عمر خیام نیز، با نگاه فلسفی خاص خود، به‌زیبایی یادآور می‌شود که انسان نباید خود را با گذشته‌ای که گذشته و آینده‌ای که هنوز نیامده، درگیر کند. او می‌گوید:
"از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن
فردا که نیامده‌ست فریاد مکن
بر نامده و گذشته بنیاد مکن
حالی خوش باش و عمر بر باد مکن"
این پیام، دعوتی صادقانه به زندگی در لحظه است؛ لحظه‌ای که، اگر قدر آن دانسته شود، می‌تواند سرچشمه‌ی شادی، آرامش و رضایت واقعی باشد.
بیایید رؤیای یک شادی یکپارچه را در دل بپرورانیم؛ جهانی که در آن، نه فقط مردمان یک کشور یا یک قاره، بلکه همه‌ی انسان‌ها در آرامش و امید زندگی کنند. ما انسان‌ها اعضای یک پیکریم، و خوشبختی واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که هیچ‌کس در رنج و ترس رها نشده باشد. اگر فقط برای یک هفته، تمام مردم جهان بدون ترس و ناامیدی در لحظه زندگی کنند، زمین سرشار از ارتعاش مثبت خواهد شد—و این ارتعاش، به جهانیان یادآوری خواهد کرد که معنای واقعی زندگی چیست.
پس مردم شهر، به‌هوش باشید! هرچه دارید و ندارید بپوشید، برقصید، بخندید، و زندگی را در آغوش بگیرید. زندگی در همین لحظه است، همین‌جا، همین حالا. این شادی و رهایی نه یک تجمل، بلکه یک حق انسانی است. و چه زیبا خواهد بود اگر این حق، به سهمی برابر برای همه‌ی ساکنان زمین تبدیل شود.
کسانی که از حکمت عمیق ادبیات فارسی لذت می‌برند، ممکن است کتاب «محبت در ادبیات فارسی» را به عنوان مطالعه‌ی بعدی بسیار ارزشمند ببینند.
همچنین ممکن است مقاله‌ی ما با عنوان «امید و شادی؛ دو بال پرواز به سوی زندگی سالم‌تر» برای شما جالب باشد، جایی که به قدرت مثبت‌اندیشی بیشتر پرداخته‌ایم.
منابع خارجی
اگر هر بخش از این مقاله به دل شما نشسته است، خوشحال می‌شویم نظرها و دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید — لطفاً در بخش نظرات پایین همین صفحه با ما همراه شوید و در گفتگو شرکت کنید.