مزاج شناسی برای سلامت کامل

مزاج های مختلف گرمی، سردی، خشکی و رطوبت از طبیعت گرفته شده‌اند. هر چیزی دارای مزاج است و با شناخت انواع مزاج‌ها می‌توانیم برای حفط سلامتی خود قدم برداریم.

تعریف مزاج

مزاج همان طبع است و گرمی، سردی، خشکی و تری را مزاج گویند.

مزاج شناسی چیست؟

مرجع طب، طبیعت است. حکما قوانین طبیعت را با وجود انسان انطباق دادند و ارکان چهارگانه را کشف کردند. چهار رکن اصلی عبارتند از: آب، آتش، خاک و باد. بدون این چهار رکن، زندگی وجود ندارد. همه موجودات هستی، این چهار رکن را در درون خود دارند.

مزاج‌ شناسی، علم گسترده‌ای است که کاربردهای جالبی برای تشخیص مشخصات فیزیکی و رفتاری و روحی هر فرد دارد و در تشخیص انواع بیماری‌ها و درمان آن‌ها بسیار مؤثر است. 

در حالت کلی، دو نوع مزاج داریم که در مفهوم با یکدیگر متفاوت هستند:

- مزاج ذاتی یا مزاج جِبِلی یا طبع پایه: مزاج مانند ژنتیک است. مزاج پدر و مادر هر چه که باشد، روی مزاج جنین مؤثر است. این را مزاج پایه گویند که انسان با آن به دنیا می‌آید.

- مزاج عارضی: این مزاج توسط عواملی مثل محیط و تغذیه تغییر می‌کند.

انسان‌ها، حیوانات، ارگان‌ها و اعضای بدن، گیاهان، سنگ‌ها، فصل‌ها، رنگ‌ها و هر آنچه در اطراف خود می‌بینیم مزاج دارند.

عنصر	هوا	آتش	خاک	آب
مزاج	گرم و تر	گرم و خشک	سرد و خشک	سرد و تر
خلط	دم	صفرا	سودا	بلغم
فصل	بهار	تابستان	پاییز	زمستان
رنگ	قرمز	زرد	سیاه	سفید

اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکیب شده باشد، مزاج معتدل بوجود می‌آید و اگر یکی بر دیگری برتری داشته باشد، مزاج‌های چهارگانه اصلی یعنی: مزاج سوداوی، بلغمی، دموی و صفراوی ایجاد می‌شود.

هر غذایی که می‌خوریم، تأثیرات مهمی بر تمامی اعضای بدن ما می‌گذارد. با شناسایی مزاج خود می‌توانیم از خوردن غذاهایی که برای ما مشکل‌ساز می‌شوند، پرهیز کنیم.

خصوصیات ظاهری و رفتاری انواع مزاج‌ها

هر یک از مزاجها ویژگیهای خاصی در چهره و ویژگیهای فیزیکی دارند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.

افراد دموی (گرم و تر)

مشخصات ظاهری: 

افراد دارای مزاج گرم و تر دارای بدن تنومند و پرگوشت، استخوان‌بندی درشت و عضلانی، سینه ستبر، پوست نرم و متعادل هستند. بدن آن‌ها گرم و رنگ پوست آن‌ها مایل به قرمز است. مویرگ‌های آن‌ها برجسته به نظر می‌آید. دارای موهای ضخیم، پرپشت و چرب هستند. در مردان سری کم مو (از وسط شروع به ریزش می‌کند) و در بدن پر مو هستند. 

خصوصیات رفتاری: 

این افراد شخصیتی خوش اخلاق، برون‌گرا، کل نگر، جسور و بی‌باک، نترس، خودمحور، خالی‌بند، دوستانه، منعطف، بذله‌گو، خیالباف، عاطفی و مهربان، شاد و پر روحیه، شلخته، زودباور، هیجان‌زده و نگران دارند. به خاطر شفافیت عنصر آنها یعنی هوا، رازدار نیستند. همچنین حافظه و استقامت فیزیکی خوبی دارند و از نظر فعالیت بدنی فعال هستند. در مورد امور مختلف تحقیق نمی‌کنند و زود تصمیم می‌گیرند. افراد با مزاج گرم و تر، تحمل شرایط گرم و مرطوب را نداشته و خواب آن‌ها عمیق است. 

افراد صفراوی (گرم و خشک)

مشخصات ظاهری: 

افراد با مزاج گرم و خشک، دارای اندامی لاغر با مفاصل درشت و محکم، پوستی متمایل به زردی (درسیاه پوستان چشمانشان زرد است) و خشک، موهایی زبر، در مردان موی کم در سر (از پیشانی شروع به ریزش می‌کند)، زبان ترک خورده و انگشتان کشیده‌ای هستند.

خصوصیات رفتاری: 

این افراد شخصیتی زیرک و باهوش، سخاوتمند، رک‌گو، سریع، خوش صحبت، پر روحیه، عاطفی، تندخو و آتشی، جسور و اهل ریسک، با حافظه قوی و اشتهای خوبند. این افراد زود عصبانی شده و از این شاخه به آن شاخه می‌پرند. آن‌ها از نظر فعالیت فیزیکی بسیار فعال و از نظر فعالیت‌های ذهنی بسیار دقیق و منظم هستند. افراد پایه‌ای هستند اما در تصمیم‌گیری‌هایشان نوسان دارند.این افراد شرایط گرم و خشک را تحمل نمی‌کنند و ۵ تا ۶ ساعت خواب روزانه برای آن‌ها کافی است.

افراد بلغمی (سرد و تر)

مشخصات ظاهری: 

افراد بلغمی از نظر استخوان‌بندی درشت و چاق بوده و استعداد اضافه وزن دارند. استخوان‌بندی آن‌ها به درشتی افراد با مزاج گرم و تر نیست، بلکه ویژگی اصلی آن‌ها افزایش توده چربی بدن و چاقی است. دارای پوستی سفید و نرم، موهای نازک، زبانی سفید و کلفت، چشمانی درشت و تن صدای پایینی هستند.

خصوصیات رفتاری: 

این افراد شخصیتی زودباور، آرام، سر به زیر، کند، گوشه گیر، افسرده و سرد دارند. آنها شنونده‌های خوبی هستند. از نظر احساسی، ترسو و خجالتی هستند اما اعتماد به نفس بالایی دارند. جسارت و ریسک‌پذیری کمی دارند. از افراد با مزاج سرد و خشک، ریزبین‌تر و دقیق‌تر هستند و در تصمیم‌گیری‌هایشان خیلی تحقیق می‌کنند. احساس تشنگی کمی دارند. از نظر فیزیکی استقامت ندارند و فعالیت ذهنی آن‌ها آهسته است. افراد با این مزاج، شرایط مرطوب و سرد را نمی‌توانند تحمل کنند، کم عرق می‌کنند، خواب آن‌ها سنگین است و ۸ ساعت یا ساعات بیشتری برای خوابیدن در روز احتیاج دارند.

افراد سوداوی (سرد و خشک)

مشخصات ظاهری: 

افراد سودایی لاغر اندام، استخوانی با مفاصل کوچک، دارای پوستی (معمولاً تیره) سرد و خشک با بافت زبر، موهایی ضخیم و پر پشت و چشمانی کوچک هستند. 

خصوصیات رفتاری: 

این افراد شخصیتی متفکر، اهل مدیریت و تفکر هنری، تحلیل‌گر و کمال‌گرا، ریزبین جزئی نگر، خیلی مو شکاف، باهوش، بدبین، دیر باور، منظم، ناآرام، گوشه‌گیر، سرد، ناامید، کینه‌ای، لجباز، ترسو و مضطرب دارند. دارای حافظه کوتاه مدت خوبی هستند اهل مراوده نیستند و در امور مختف دیر تصمیم می‌گیرند. اشتهای آن‌ها متغیر است و بیشتر به ریزه‌خواری علاقه دارند. از نظر فعالیت‌های فیزیکی با‌ثبات، مرتب، منظم و فعال هستند. از نظر روحی حالت بی‌قراری دارند و حساس و شکننده هستند. افراد با این مزاج دارای قدرت تصور بالایی هستند و شرایط سرد و خشک را نمی‌توانند تحمل کنند. زیاد عرق نمی‌کنند و تمایل به بی‌خوابی دارند. زنان با این مزاج، در طول دوره قاعدگی افسردگی را تجربه می‌کنند.

نکته: مزاج‌ها طیف و درجه‌بندی دارند، یعنی ممکن است مزاج دو نفر گرم باشد، ولی مزاج یکی از دیگری گرم‌ترباشد. در واقع هیچ دو نفری مزاجشان کاملا مشابه نیست ولی ممکن است نزدیک به هم باشد.

نتیجه‌گیری

مزاج خوب و بد نداریم. همه مزاج‌ها به طور متعادل خوب هستند اما اگر یکی یا چند مزاج در فردی از حالت تعادل خارج شود و غلبه کند، مترصد به یک سری از بیماری‌هایی می‌شود.

تعادل ایجاد کردن در بدن صرفا خوردن خوراک مناسب نیست بلکه باید به داشتن یک سبک سالم  از هر نظر برای زندگی توجه شود. تغذیه چشایی (خورد و خوراک) تنها یکی از انواع تغذیه است. 

هنگامی که فردی مزاج صفراوی دارد، یعنی مزاج او گرم و خشک است، برای ماندن در حالت تعادل، باید تغذیه خود را کمی مرطوب تر و سردتر انتخاب کند. در غیر این صورت با داشتن تغذیه‌ای گرم، به گرمی بدن خود دامن می‌زند و مترصد برخی عارضه‌ها می‌گردد.

پس داشتن یک سبک زندگی سالم متناسب با هر مزاج برای حفظ سلامتی جسمی و روحی ضروری است.